«سیکولریزم» نه خود دین است و نه هم ضد دین!

۲۰۲۳/۱۰/۳۰

«سیکولریزم» نه خود دین است و نه هم ضد دین!

هفتاد و شش سال قبل در یک خانوادۀ پشتون مسلمان متولد گردیده ام و در یک منطقۀ کوهستانی دور افتاده از شهر های افغانستان، در همسایگی با “اقوام” و “ایتنی  های” متنوع، در طفولیت و نو جوانی با دو زبان رسمی وطنم، بزرگ شده ام، و حال هم به زبان های متعدد بین المللی، به سویه های مختلف آشنا هستم. تربیت من مانند هر طفل همان اجتماع، آشنائی با دین اسلام (سنی) بوده است. در کوچکترین عمر در مقایسه با اطفال دیگر قریه، راه من بسوی مسجد، هدایت داده شده است. از اتهام کس واهمه ندارم و برای هر فضول مشکوک هم احساس نیازمندی به امتحان دادن اعتقادات به دین را ندارم. تکیه کلام معروفی است که می گویند:«بگو کجا ایستاده ای، بعد می توانم، بدانم که “کیستی؟”». مردم عوام ما هم چنان می گویند که “شتر دزدی به خم خم نمی شود.» در مجاورت ده ما، قریهٔ “شیعه” هم موقعیت داشته است، که به اصطلاح در  کشت و کار روی زمین و باغ و هم چنان  حق آبه در کاریزها شریک بوده ایم. این چند اشاره بخاطر فتنه های فضول بیان شده است. از همان آغاز طفولیت هیچ نوع تعصب و تنفر در ذهن، نفوذ ننموده است. سرنوشت این فرد، راه او را بسوی پایتخت کابل کشانده است و با تعلیم و تحصیل در پوهنتون کابل، با نام های مخترعین «غربی»، در قدم اول در رشتهٔ ریاضی و فزیک نیز آشنائی حاصل شده است. در جمله با نام «البرت آینشتاین» به ارتباط «تیئوری نسبیت». برای هر جوان بشمول فضولان، ترجمۀ این نصیحت آن نابغه را از زبان آلمانی تقدیم می دارم:

“سیکولاریزم” را، “جهانبینی نیوترال” تعریف کرده اند. این “نیوترالیتی”، در تطبیق جدائی امور «دینی» از امور «حکومتی» که برای نخستین بار در پیروان دین «عیسویت» که زمانه های زیادی، «کلیساها» و «پیشوایان» دینی آنها در امور دولتی نیز قدرت را در دست داشته اند، تصویب شده است. قبل از آن، پیشوایان “مذهبی” هم چنان، رهبری امور دولتی را نیز در دست داشته اند، و بدینترتیب حاکمیت، یک “دین”، دیکتاتوری و «توتالیتاریزم» را بر جوامع برقرار نموده بودند. آنچه قابل درک بوده می تواند، اینست که در طی سده های اخیر، مطالبات انفرادی انسانها برای “آزادی فردی” و حق “زندگی” در صلح و امنیت، و بخصوص در عصر «مُدرنیزم»، با تولید ماشینی افزایش یافته است، که در تحت شرایط دنیوی تنظیم امور حیاتی را، ترجیح می داده اند. این هم روشن است، که. انکشافات علمی – تخنیکی، ضرورت و خواست سهم انفرادی انسانها را، در سرنوشت آیندۀ، بطور جدی، حکم می کند و در تنظیم بهتر حیات اجتماعی، سهم و فعالیت همه اعضای جامعه، جدی تر، درک شده است. با تفاوت از دیگر نقاط دنیا، در نیمهٔ غربی کرهٔ خاکی، در تحت نام «روشنگری» و «ارشاد»، تغییر بنیادی در دید «فلسفی» دنیای غرب، به راه انداخته شده است، که زمینه های پیروزی «انقلاب های اجتماعی» را نیز مساعد ساخته است. طرز دید «تعقل انتقادی» و «معقول» فکر کردن به جای «دگما» (عقاید تعصب آمیز) را ترجیح  می داده اند. حق مساوی «آزادی» فردی، یعنی «آزاد بودن» برای انتخاب شغل، محل زیست و هم چنان تلاش فردی برای رشد فکری و مهارت کاری خودی و ارتقای آزاد سطح دانش فرد، ارتباطات بی آلایش را بین انسانها، مناسبتر و سالمتر سازمان می داده اند. در مقایسه با “روحانیون اسلامی” که دومین کمیت پیرو دین، بعد از “عیسویت” را نشان می دهد، “عیسویت” نخستین “دین” بوده است، که خود، برای بیرون رفت از “بحران” حکومت “دینی” قدم برداشته است. در جوامع اسلامی، “سیکولاریزم” نه تنها برای پیروان عام این دین بیگانه است، بلکه پیشوایان مذهبی آنها هم تا اکنون ممکن، به معنی و مفهوم آن، نفهمیده باشند و یا از روی لجاجت و پافشاری بر افراطیت، نمی خواهند به آن گوش دهند. آنچه نگران کننده است، مبلغین آنها در شرایطی ضد مفهوم “سیکولاریزم” تبلیغ می کنند که رهبران و روحانیون پیشرو آنها، برای این مفهوم تعریف خود را، ندارند. “هنا آرینت” در اثر خود تحت عنوان: ” آزادی، آزاد بودن” در جملۀ “نخستین عناصر فلسفۀ سیاسی”، که با تصور آزادی عامه مطابقت نشان می دهد، از آثار، “جان آدمس” (متولد: ۱۹ / یا ۳۰  اکتوبر ۱۷۳۵م، وفات: ۴ جولای ۱۸۲۶م، (۹۱ سال زندگی کرده است.

فقط ۱۲ سال عمر داشته است که “پادشاهی” در افغانستان امروزی تأسیس می گردد.) از جمله پدران بنیادگذار ایالات متحده، نخستین معاون رئیس جمهور و دومین رئیس جمهور ایالات متحده، پس از “جورج واشنگتن”) چنین نقل می کند: ” جائی که انسان همیشه مردان، زنان و اطفال را می یابد، چه پیر و یا جوان، ثروتمند و یا فقیر، صاحب مقام بلند و یا در مقام پائین، (…) ناآگاه و یا تعلیم یافته، چنین نتیجه بدست می آید که، هر فرد انفرادی این آرزو را در سر می پروراند، که از جانب تمام انسانهای دور و پیش خود، و هم در حلقهٔ آشنایان خود، شنیده، مخاطب، برسمیت شناخته شده و ومورد احترام قرار گیرد» («هنا آرینت»، «آزادی، آزاد
بودن»، ص۲۱). متعاقباً “توماس جیفرسن”، سومین رئیس جمهور که از او به عنوان نویسندۀ “اعلامیۀ آزادی امریکا” نیز یاد کرده اند و مبتکر “جدائی” “دین” از “حکومتداری” یاد می کنند، اضافه از ۲۳۰ سال قبل، چنین  بیان می دارد:

 این کلمات، نخست در جوامعی که از “دین عیسوی” پیروی” می نموده اند، به عنوان “جدائی امور دینی از امور دولتی تعمیل گردیده است”. در تحت این کلمه دو پروسه مرتبط یاد شده است، که در جمله اصطلاحات “جهان بینی” نیز یاد شده است. هستند کسانی هم، که “عقیده” را از “آیدیالوژی” متفاوت می بینند. پس از انقلاب فرانسه، بخصوص با تقویت «مُدرنیزم» در اروپا، “دیموکراسی” هم چنان که قریب “دوهزار سال” در همان “حالت ابتدائی” آن در “یونان باستان” شکست خورده بود، دوباره به عنوان “تجربه” در نحوۀ حکومتداری، احیاء گردید.

همین “دیموکراسی” و یا “جمهوری” که سابقۀ دیرینه داشته و با چهره های مختلف وارد صحنۀ سیاسی شده است، نه در انحصار پیروان کدام دین مشخص و نه هم به عنوان حق و میراث کدام گروپ اجتماعی “نژادی” و یا جمعیت های “قاره یی” شناخته شود. با مروری بر تحولات چند قرن اخیر در جهان “غرب”، مبتنی بر تراکم شناخت های جدید در ساحات علوم و طبیعت، بخصوص علوم طبیعی، بدون شک که “پیشوایان” تأسیسات “دینی” را به رسوائی کشانیده است، که در طی هزاران سال، ادعاهای غلطی را در بارۀ “طبیعت” به عنوان “حقیقت” در موعظه ها در مجالس دینی و در عبادتگاه های آنان، تکرار می نموده اند. بسلسله توسعه و انکشاف آگهی های علمی، شرایط زندگی برای هر فرد انسان نیز تغییر یافته است.

با عصر نوین تحقیقات «فزیک مُدرن» و «الکترونیک» همه چیز از ریشه تغییر کرده است. دانشمند معروف فزیک ذروی و فیلسوف آلمانی، «کارل فریدریش فُن وایسیکر» تحقیقگر مسائل صلح، می گفته است که: «علم طبیعت یک هسته سخت، عصر نوین است.» او معتقد بوده است که «علم» فضای سالمی را برای «آزادی» انسانها فراهم می سازد. پروفیسر جوان “آلمانی”، به نام “میشائیل شمیدت – سلومون ” (Michael Schmidt-Salomon) در یک لکچر خودش، تحت عنوان که “سیکولریزم راه حل است، بر دین و زور“ چنین بیان می دارد: « همان ساختارها و رهبران “کلیسائی” بوده اند که یک زمان به کمک “روحانیون” و دانشمندان “الهیات” خود آنها، به این نتیجه رسیده اند، که ” متون دینی” را که به زبان قدیمی در دست، داشته اند، در شرایط زمان حاضر، به آن مفهوم فهمیده نمی شده است، با “تعبیرهای” درست، مطابق عصر و زمان کنونی که محتوای بشر دوستانه داشته باشد، ارائه کنند.

آنها برین عقیده باور کرده اند که “زبان” با گذشت زمان، تغییر پذیر است و بنابرین دلیل است، که پیشوایان مذهبی، می خواسته اند تا با ماهیت و مفهوم بشری و”هیومانیستی” امروزی تعبیر کلمات قدیمی را با صلاحیت های علمی آنها در بخش “علم الهیات” افاده کنند. در مورد، نویسنده قبلاً هم گزرش داده است، که در لینک ذیل می توان با تفصیل بیشتر مطالعه کرد. این فیلسوف که در یک خانوادهٔ “کاتولیک لیبرال” بزرگ شده است، ابراز امیدواری نموده است، که اگر “روحانیون اسلام” هم چنان قدمی بردارند، برای صلح و همزیستی بشر در سراسر جهان، خدمت بزرگ خواهند نمود:

http://www.arianafghanistan.com/UploadCenter/Yousofi_Akbar_Serkulasrisem_Rahe_Hal_Ast.pdf

تأریخ بشر دوران «جنگ های صلیبی» را به یاد دارند که در تحت بیرق های «ادیان»  قریب هشتصد سال  قبل به راه افتاده است و متأسفانه امروز، حلقات افراطی در تحت نام “دین” و یاران نژاد پرست آنها، وقایع خونین اخیر را در شرق میانه ناشی از «اتحاد» «صلیبی» و «یهودی» علیه «اسلام» مهر می زنند، و بدینترتیب مردم متدین و سادۀ کشور ما را مانند همیشه در موقف تنفر و دشمنی نسبت به دیگران تحریک می کنند. چشم عقل اینها کور مطلق است، تا تناسب قوای بین المللی را درک کنند، که راز این همه وقایع در کجا نهفته است. در حالی که تمام وقایع خونینی که پس از جنگ دوم جهانی، در تحت نام دین رخ داده است، نه تنها اینکه با دین ربطی نداشته است، بلکه خود به پیروان معصوم دین صدمات عظیم وارد آورده اند. از آنوقت ببعد در جهان و بخصوص در اروپا، در نتیجهٔ «روشنگری»، انقلاب فرانسه به راه افتاده است.

با «سیکولاریزم» نحوهٔ حکومتداری با اشکال «دیموکراسی» و آزادی فردی نیز ترویج یافته است. متأسفانه که اینجا و آنجا، کسانی هم فعال اند که هنوز هم از خلال اوراق کهنهٔ «تأریخی»، می کوشند تا با پخش تبلیغات گمراه کننده، به منازعات کنونی در نقاط مختلف جهان، مهر «دینی» بزنند، با کمال سبکسری، بطور مثال حوادث خونین اخیر در شرق میانه (نوار غزه) را، نتیجۀ «اتحاد یهودی» – «صلیبی» در برابر “اسلام” می دانند. مسلمانان متدین صدمه دیده باید فریب تبلیغات این همکاران جنایتکار و قدرت طلب را نخورند، که برای کسب قدرت و ثروت، جنگ ها را در تحت نام دین مقدس آنها، بر ضد خود آنان به پیش می برند، که در خدمت این مستخدمین “جنگ های نیابتی” قرار دارند.

پایان